Immuuntherapie

Immuuntherapie heeft gezorgd voor een ware revolutie in de behandeling van sommige vormen van kanker. Bij het uitgezaaide melanoom zorgt immuuntherapie voor een sterke verbetering in de overleving bij ongeveer de helft van de patiënten. Bij andere vormen van kanker is de patiëntengroep die voordeel hiervan heeft weliswaar wat kleiner, maar voor het eerst wordt ook bij longkanker, blaaskanker, nierkanker en andere vormen van kanker langdurige overleving gezien bij een deel van deze patiënten.

Voor het Antoni van Leeuwenhoek, dat een vooraanstaande rol speelt in zowel het mogelijk maken van deze behandeling voor steeds meer patiënten als in het verkrijgen van een beter begrip van het werkingsmechanisme van immuuntherapie, is op dit moment de belangrijkste vraag: ”hoe kunnen we die patiënten herkennen die baat gaan hebben bij immuuntherapie?”. Deze vraag is om verschillende redenen van belang:

  1. Immuuntherapie is nu slechts beschikbaar voor een beperkt aantal vormen van kanker. Dat kan en moet beter.
  2. Een betere selectie betekent ook dat patiënten die geen baat hebben een behandeling met mogelijk ernstige bijwerkingen kan worden bespaard. Bovendien is het een van de missies van het Antoni van Leeuwenhoek om meer inzicht te krijgen omtrent waarom bepaalde tumoren niet responderen om zo andere (immuun)therapieën te kunnen ontwikkelen.
  3. Betere selectie betekent een kosten effectievere inzet van dure geneesmiddelen.

Langzaam maar zeker begint er meer begrip te ontstaan over welke eigenschappen kanker moet hebben om door het immuunsysteem goed te kunnen worden bestreden. Gebaseerd op zowel eigen onderzoek als onderzoek van anderen denken wij dat een genetische test voldoende zou kunnen zijn om deze kankers te kunnen herkennen. Deze test bestaat uit het verkrijgen van informatie over genactiviteit uit het tumorbed. Dit tumorbed bestaat niet alleen uit kwaadaardige kankercellen maar ook uit immuuncellen, bloedvaten en steuncellen. Door uit dit gebied de genetische informatie te isoleren, kunnen we vaststellen of een bepaalde combinatie van deze actieve genen gecorreleerd is met het wel of niet reageren op immuuntherapie. Een dergelijk test lijkt vrij eenvoudig uit te voeren, en zou binnen 2 weken al een uitslag kunnen geven.

We denken dat we met deze test redelijk nauwkeurig patiënten die baat gaan hebben van immuuntherapie kunnen selecteren. Met deze test in de hand willen we een flink aantal vormen van kanker in een vroeg stadium gaan screenen. Vervolgens zullen we een aantal patiënten met een positieve en negatieve test met immuuntherapie gaan behandelen en onderzoeken of de patiënten die baat hebben van de behandeling allen een positieve genetische test hebben. Indien deze test goed discrimineert tussen patiënten die wel en die geen baat hebben van de immuuntherapie zullen we deze test in een groter aantal patiënten gaan valideren en vervolgens invoeren om zo patiënten vooraf goed te kunnen selecteren voor behandeling met immuuntherapie.

De kankersoorten die we in een eerste test hiervoor willen gebruiken zijn melanoom, Merkelcel kanker, nierkanker, blaaskanker, dikkedarmkanker, longkanker en bepaalde vorm van borstkanker. Patiënten met een vroeg stadium van deze vormen van kanker zullen aan deze test worden blootgesteld door middel van het verwijderen van een klein stukje weefsel uit de tumoren. Hierop zal de test worden verricht en daarna zullen deze patiënten in onderzoekverband worden behandeld met immuuntherapie gedurende een korte periode waarna er operatie of andere lokale behandeling van de primaire tumoren en eventuele lymfklieruitzaaiingen plaatsvindt. Het bij de operatie verwijderde weefsel zal worden onderzocht op het effect van het immuunsysteem op de kanker.
Inmiddels hebben we gezien dat bij sommige vormen van kanker het effect zo gunstig kan zijn dat de tumoren voor (bijna) 100% verdwijnen (melanoom en bepaalde vorm van dikkedarmkanker).
Op deze wijze denken we dat we de uitkomsten (vooral langdurige overleving) van patiënten verder kunnen verbeteren en kunnen we in de toekomst steeds beter immuuntherapie-op-maat aanbieden om zo het effect van immuuntherapie te maximeren.